آلومینیوم سولفات | سولفات آلومینیوم | زاج | ضمه | زمه | آلوم | Aluminium sulfate
◉ مقدمه
آلومینیوم سولفات که در بازار با نام "زاج" نیز شناخته می‌شود، یکی از نمک‌های معدنی مهم و پرکاربرد است که از ترکیب اسید سولفوریک با آلومینیوم یا ترکیبات آن به دست می‌آید. این ماده با فرمول شیمیایی Al₂(SO₄)₃ در صنعت، تصفیه آب، کاغذسازی و حتی به شکل سنتی در طب سنتی و رنگرزی به‌کار می‌رود. آلومینیوم سولفات به‌خاطر خاصیت منعقدکنندگی بالا، از دیرباز مورد توجه صنایع مختلف قرار گرفته است.
◉ مشخصات فیزیکی و شیمیایی
ظاهر: به شکل بلورهای سفید تا خاکستری یا گرانول
فرمول شیمیایی: Al₂(SO₄)₃
انحلال‌پذیری: به‌راحتی در آب حل می‌شود؛ نامحلول در الکل
pH محلول آبی: اسیدی (حدود ۲ تا ۴)
بو: بدون بو
وزن مولکولی: ۳۴۲.۱۵ گرم بر مول
نقطه ذوب: تجزیه می‌شود (دمای بالا باعث تجزیه ترکیب می‌شود)
◉ ویژگی‌ها و مزایا
آلومینیوم سولفات دارای خاصیت منعقدکنندگی بالایی است و به‌خوبی می‌تواند ذرات معلق در آب را به هم متصل و ته‌نشین کند. این ویژگی باعث شده در تصفیه خانه‌ها کاربرد فراوانی داشته باشد. همچنین به‌عنوان تثبیت‌کننده رنگ در صنعت نساجی، تنظیم‌کننده pH در فرایندهای صنعتی و عامل ضدعفونی‌کننده غیرمستقیم به کار می‌رود. پایداری بالا، در دسترس بودن و قیمت مناسب از دیگر مزایای این ماده محسوب می‌شود.
◉ کاربردها
در تصفیه آب آشامیدنی و فاضلاب، آلومینیوم سولفات یکی از متداول‌ترین مواد برای حذف ذرات معلق، کدورت و مواد آلی است.
در صنعت کاغذسازی، برای بهبود استحکام کاغذ و کنترل pH خمیر کاغذ استفاده می‌شود.
در صنعت رنگرزی و نساجی، به‌عنوان تثبیت‌کننده رنگ‌ها به‌ویژه در رنگ‌های اسیدی کاربرد دارد.
در باغبانی و کشاورزی، برای کاهش pH خاک‌های قلیایی و تأمین آلومینیوم مورد نیاز گیاهانی مانند آزالیا و بلوبری به کار می‌رود.
در برخی مصارف دارویی سنتی، زاج برای ضدعفونی و بندآوردن خون در بریدگی‌ها استفاده شده است (با رعایت احتیاط).
◉ نکات ایمنی و شرایط نگهداری
تماس مستقیم آلومینیوم سولفات با پوست، چشم یا استنشاق گرد آن ممکن است باعث تحریکات پوستی، چشمی و تنفسی شود. در محیط‌های کاری استفاده از ماسک، عینک و دستکش توصیه می‌شود. در صورت بلع، می‌تواند باعث ناراحتی‌های گوارشی شود.
در شرایط خشک، خنک و به دور از رطوبت نگهداری شود؛ ظروف نگهداری باید محکم و درب‌دار باشند تا از جذب رطوبت جلوگیری شود. از تماس با بازها و فلزات فعال خودداری شود.
◉ نتیجه‌گیری
آلومینیوم سولفات به‌دلیل عملکرد موثر، قیمت مناسب و کاربرد گسترده، از جمله ترکیبات پایه‌ای در صنایع تصفیه، کاغذسازی، کشاورزی و نساجی است. انتخاب این ماده برای کسب‌وکارهای صنعتی می‌تواند به بهبود کیفیت محصولات، کاهش هزینه‌ها و بهینه‌سازی فرآیندها کمک کند.